Naturalne zwalczanie szkodliwych nicieni w uprawach

Czym są nicienie glebowe?

Nicienie to bardzo zróżnicowana grupa mikroskopijnych zwierząt zamieszkujących glebę. Większości z nich nie zobaczymy gołym okiem – mają bezbarwne, robakowate ciało, zwykle nie dłuższe niż 2 mm. Tylko nieliczne gatunki osiągają ponad 2 cm długości.

Wśród nicieni wyróżniamy:

drapieżne, które atakują inne nicienie, wrotki i pierwotniaki,
odżywiające się bakteriami lub materią organiczną (saprofity),
entomopatogeniczne, które pasożytują na owadach,
pasożyty roślin, które za pomocą sztyletu przebijają tkanki żywicieli i mogą powodować poważne szkody w uprawach.

Pasożytnicze nicienie roślin namnażają się szczególnie tam, gdzie stale obecne są ich rośliny żywicielskie, co może prowadzić do znacznego osłabienia i uszkodzenia upraw.

Jak rozpoznać atak nicieni na rośliny?

Objawy porażenia przez nicienie często są niespecyficzne i łatwe do pomylenia z chorobami grzybowymi, błędami agrotechnicznymi lub niewłaściwym nawożeniem. Nicienie mogą również pośrednio przyczyniać się do rozprzestrzeniania chorób glebowych.

Typowe objawy to:

zahamowanie wzrostu roślin,
szybkie więdnięcie przy okresowym niedoborze wody,
deformacje korzeni (skracanie, rozwidlanie),
deformacje części nadziemnych roślin (liście, łodygi),
nekrozy, rdzawienie lub czernienie korzeni oraz degradacja systemu korzeniowego,
tworzenie tzw. brody korzeniowej jako reakcji obronnej rośliny,
pękanie cebul w okolicy piętki (u roślin cebulowych),
nekrozy ograniczone nerwami liści (szczególnie przy żerowaniu węgorków).

Łatwo rozpoznać:

guzaki – na korzeniach pojawiają się wyrośla różnej wielkości,
mątwiki – widoczne jako jasne, małe kuleczki na korzeniach.

Objawy zwykle pojawiają się w połowie sezonu wegetacyjnego.

Najważniejsze szkodliwe gatunki nicieni w Polsce

Guzak północny (Meloidogyne hapla) – atakuje wiele upraw,
Korzeniaki (Pratylenchus spp.) – szeroki zakres gospodarzy,
Szpilecznik baldasznik (Paratylenchus bukowinensis) – seler, pietruszka,
Mątwik ziemniaczany (Globodera rostochiensis) – ziemniak, pomidor,
Mątwik burakowy (Heterodera schachtii) – buraki, kapustowate,
Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci) – cebula, czosnek, narcyz, tulipan, truskawki,
Węgorki (Aphelenchoides ritzemabosi, A. fragariae) – truskawki, byliny, krzewuszki, budleje,
Krępaki, długacze, szylaki (Trichodorus, Paratrichodorus, Longidorus, Xiphinema) – przenoszą choroby wirusowe, szczególnie groźne dla winorośli, ziemniaków i truskawek.

Naturalne metody zwalczania nicieni

Bionematocydy – mikroorganizmy przeciw nicieniom

W ochronie roślin przed nicieniami skuteczne są mikroorganizmy wykorzystywane w preparatach biologicznych:

grzyby: Arthrobotrys oligospora, Pochonia chlamydosporia, Purpureocillium lilacinus, Trichoderma spp.,
bakterie: Streptomyces spp., bakterie ryzosferowe, grzyby mikoryzowe.

Na rynku dostępne są preparaty takie jak Bactim Receptor czy Nematado Biocontrol, które wspomagają ograniczenie liczebności nicieni.

Naturalne preparaty roślinne

Można także wykorzystać ekstrakty roślinne, które ograniczają liczebność nicieni:

wodny ekstrakt z czosnku (Allium sativum),
ekstrakt lub macerat z kapusty sitowatej (Brassica juncea),
ekstrakt z mydłoki właściwej (Quillaja saponaria),
olejki eteryczne z goździkowca korzennego (Syzygium aromaticum) i tymianku pospolitego (Thymus vulgaris).

Stosowanie:

ekstrakty należy aplikować kilkukrotnie, zwykle 3 razy co 7 dni,
stosować w okresie bez roślin uprawnych, ponieważ niektóre ekstrakty są fitotoksyczne,
wodny wyciąg z miazgi czosnkowej (2,5% stężenie) jest bezpieczny dla roślin i można go stosować bez obaw,
w przypadku węgorków wskazane jest nawet 6-krotne opryskiwanie w odstępach tygodniowych.

Kapusta sitowata jako roślina fitosanitarna

Wprowadzenie kapusty sitowatej (musztardowca) do płodozmianu lub jako rośliny okrywowej może skutecznie ograniczyć liczebność nicieni pasożytów roślin. Obserwacje wskazują, że jej uprawa redukuje populacje korzeniaków i krępaków, co jest prostym i ekologicznym sposobem ochrony upraw.

Podsumowanie i rekomendacje

Nicienie są niewidocznymi, ale groźnymi szkodnikami upraw, których obecność często jest trudna do wykrycia. Naturalne metody zwalczania, takie jak stosowanie bionematocydów, ekstraktów roślinnych czy roślin fitosanitarnych, pozwalają skutecznie ograniczyć ich liczebność bez szkody dla środowiska.

W przypadku podejrzenia porażenia roślin nicieniami zalecamy wykonanie specjalistycznych analiz nematologicznych oraz konsultację ze specjalistami z NEFscience.pl, którzy pomogą dobrać odpowiednie metody ochrony.

Zapraszamy do kontaktu i korzystania z naszych usług badania gleby i roślin pod kątem nicieni oraz chorób roślin!

Dr. Aneta Chałańska NEFScience